Spot piyasa, anlık olarak ticaret yapılan finansal enstrümanların (örneğin döviz, emtia, pay senetleri, kripto paralar) fiyatlarının belirlendiği piyasadır. Tıpkı vakitte bir eserin son fiyatı üzerinden anında gerçekleşen alım satım süreçleridir. Spot piyasada alış yahut satış süreçleri, süreç tarihinde belirlenen fiyattan sonra azamî iki iş günü sonra gerçekleşir.
Spot Piyasa (Nakit Piyasa) Nedir?
“Nakit piyasa” olarak da bilinen spot piyasa, finansal bir eserin son fiyatı üzerinden alım yahut satım sürecinin en fazla iki iş günü içerisinde yapılmasını söz eder. Fiyatı belirleyen ise arz ve taleptir. Bir yatırımcı spot piyasada alım-satım yaparken sırf elinde bulunan varlıkları kullanabilir yani süreç sırasında rastgele bir kaldıraç yoktur.
Merkezi borsalar, alım satımı daha kolay bir hale getirmek için yasal düzenlemelere uyumlu ve inançlı olup, yapılan süreçler karşılığında kurul alırlar. Merkeziyetsiz borsalar da benzeri bir hizmet sunar lakin bunu blockchain akıllı mukaveleleri aracılığıyla yapar.
Spot Fiyat Nedir?
Bir finansal aracın cari fiyatına spot fiyat denir . Bir enstrümanın çabucak satılabileceği yahut satın alınabileceği fiyattır. Alıcılar ve satıcılar, alış ve satış buyruklarını yayınlayarak spot fiyatı oluştururlar. Likit piyasalarda, siparişler doldukça ve piyasaya yenileri girdikçe spot fiyat saniye saniye değişebilir.
Öte yandan vadeli fiyatlar spot fiyatlara nazaran belli bir sonun üzerinde (piyasa faiz oranı ölçüsünde) yükselirse, piyasada satışlar spot değil, vadeli olarak yapılmaya başlanır. Başka bir deyişle, vadeli teslim kontratlarının arzı artar, bu da vadeli piyasada fiyatların düşmesiyle sonuçlanır. Bilakis bir durumda, yani vadeli piyasada fiyatların spot fiyatlara nazaran belli bir sonun altına inmesi durumunda, satışlar vadeli piyasadan spot piyasaya yönlendirilir.
Spot Piyasalar Nasıl Çalışır?
Spot piyasalar tıpkı vakitte “fiziksel piyasalar” olarak da isimlendirilir, zira alım satımlar aktif bir formda anında varlıkla değiştirilir. Spot piyasaların çalışma biçimi incelendiğinde; alıcı ve satıcı ortasındaki resmi para transferinin 2 gün üzere bir vakit alabilirken, her iki taraf da “hemen” ticareti kabul eder. Yani bu demektir ki spot olmayan yahut vadeli süreç, şu anda bir fiyat üzerinde muahedeye varır, fakat paranın teslimi ve transferi daha sonraki bir tarihte gerçekleşir.
Vadesi dolmak üzere olan kontratlardaki vadeli süreçlere bazen spot süreçler de denir, zira müddeti dolan kontrat, alıcı ve satıcının varlık için çabucak nakit alışverişi yapacağı manasına gelir.
Spot Piyasa Örnekleri
Bitcoin için spot piyasa örneği incelendiğinde, BTC/USDT spot süreç çiftinin bir grafiği görülür. BTC, döviz çiftinde görünen birinci para ünitesi olan temel para ünitesidir. Bunu, ekseriyetle teklif para ünitesi olan USDT takip eder. Bu piyasada yatırımcılar USDT karşılığında BTC alıp satabilir ya da BTC satın almak için USDT kullanabilirler.
Spot piyasa örnekleri esas şu biçimde sıralanabilir:
- Emtia piyasaları: Altın, gümüş, petrol üzere emtialar
- Döviz piyasaları: EUR/USD, GBP/USD, USD/JPY üzere döviz çiftleri
- Borsalardaki pay senetleri: Apple, Microsoft, Amazon üzere borsalardaki pay senetleri
- Kripto para piyasaları: Bitcoin, Ethereum, Ripple üzere kripto para birimleri
Spot Piyasanın Avantajları
Spot piyasa, kullanıcılarına çok sayıda avantaj sunar. Her şeyden evvel bu piyasalara 24 saat ulaşılabiliyor olması kullanıcılar açısından büyük bir rahatlıktır. Ayrıyeten düşük maliyetle süratli süreç yapılabilir.
Spot piyasa avantajları şunlardır:
- Hızlı ve anında ticaret yapma imkanı
- Düşük maliyetler
- 24 saat açık oluşu
- Çok sayıda farklı eser seçeneği
- Dünya çapındaki likidite seviyesi
- Düzenlenmiş bir piyasa
- Otomatik ticaret yapabilme seçeneği
- Küçük ölçüde yatırımla süreç yapabilme
