Emeklilikte yaşa takılanları (EYT) ilgilendiren yasal düzenlemenin ana çizgileri açıklandı.
Meclis’e sunulan yasa teklifinin kısa müddette komitelerde ele alınması ve yürürlüğe girmesi bekleniyor. Düzenleme yürürlüğe girince, milyonlarca çalışanın iş nizamı etkilenecek. Yasal düzenlemeyle birlikte emekliliğe hak kazanmasına rağmen gerekli yaş hududunu karşılamayan yüzbinlerce çalışana emeklilik yolu açılacak.
Düzenleme uzun yıllardır beklenmesine rağmen, EYT kapsamında emekli olup işlerine devam etmek isteyenlerin durumu, patronların emeklilik hakkı kazanan işçisi çalıştırmaya devam edip etmeyeceği, emekli olup işe dönmek isteyenlerin durumu da meçhuldü ve bunlar da kısa müddette netleşecek.
Emekli olup çalışmaya devam edebilir misiniz? EYT düzenlemesi sonrası tazminatınızı almadan çalışmaya devam edebilir misiniz, EYT düzenlemesinden sonra istifa etmeden emekli olabilir misiniz? üzere çok sayıda sorunun cevabı merak ediliyordu.
NTV tarafından düzenleme sonrasında karşılığı aranacak sorular için kapsamlı bir EYT rehberi hazırladı. İşte sorular ve cevaplarla EYT rehberi…
EYT NEDİR?
8 Eylül 1999 tarihine kadar sigortalılık müddetini ve prim gününü tamamlayan çalışanlar emekli olabiliyordu. Ancak kanunda yapılan değişiklik ile bu iki kriterin yanına bir de yaş kriteri eklendi. Böylece 1999’da yürürlükte olan Toplumsal Sigortalar Kanunu’nda yapılan değişiklikle emekli olma yaşı değişti.
Kanundaki değişiklik öncesinde bayanlarda 20 yıl, erkeklerde ise bu değişiklik öncesi 5000 gün prim koşulu ve 25 yıl sigortalılık müddeti kafiydi. 5000 gün prim yaklaşık olarak 13.5 yıla denk düşerken 18 yaşında çalışmaya başlayan bir bayan 38, 18 yaşında çalışmaya başlayan bir erkekse 43 yaşında emekli olabiliyordu.
1 Ocak 1972 doğumlu, 1 Temmuz 1994’te birinci defa sigortalı işe başlayan bir erkek emekçi, çalışmaya başladığı periyotta yürürlükte olan kanun gereği 5000 prim gününü ve 25 yıl sigortalılık mühletini tamamladıktan sonra emekli olabiliyordu. Personel; 25 yıllık sigortalılık müddetini tamamladığı 1 Temmuz 2019 tarihinde, 5000 prim günü ödemesini de tamamlandıysa 47 yaşında emekli olabiliyordu. Lakin 1999 yılında yapılan kanun değişikliğiyle birebir personel 5750 gün prim ödeme, 55 yaş ve 25 yıl sigortalılık kurallarını yerine getirdiği takdirde emekli olabiliyor. Yıl bazında hesaplanırsa çalışanın emekliliği 8 yıl ötelendi 750 gün fazladan prim ödemesi gerekti.
8 Eylül 1999 tarihinde 4447 sayılı Kanun ile birlikte bayanlarda emeklilik yaşı 58, erkeklerde 60 oldu. 2008 yılına gelindiğinde ise birinci sefer sigortalı olarak işe başlayacaklar için 5510 sayılı Kanun ile emeklilik yaşı 65’e yükseltildi. Emeklilikte yaşa takılanlar (eyt) ; sigorta başlangıç tarihi 9 Eylül 1999’dan evvel olanları ve emekli olmak için gereken prim günü ve sigortalılık mühleti kaidesini sağlamış olsa dahi yaşından ötürü emekli olamayanları kapsar. Kendilerine ” EYT mağduru” diyen bireyler yaşlarından ötürü emekli olamıyor. Sayılara bakıldığında ise Türkiye’de yaklaşık 6 milyon kişinin EYT’li olarak sayılabilir.
En açık sözle emeklilik sigortası girişi 8 Eylül 1999 tarihinden evvel olan şahıslar EYT kapsamında yer alıyor. Yaş ve tarihle ilgili son durum yasal düzenlemenin açıklanmasından sonra net haline kavuşacak.
EYT’DE KADEMELİ PRİM NE DEMEK?
EYT düzenlemesinin detaylarının aşikâr olmasıyla birlikte kademeli prim gününün ne manası geldiği merak edildi. EYT’li olabilmek için kademeli prim günü aranacak. 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı çalışmaya başlayanlar yaş dışındaki şartları yerine getirerek emekli olabilecek. SSK’lılar kademeli prim gününe tabi olacak. Kademeli prim günü 5 binden başlayarak 5 bin 975 güne kadar çıkacak.
KADEMELİ PRİM GÜNÜ HESAPLAMA
SGK tarafından yayımlanan yıllara nazaran, sigortalılık müddeti ve prim gün sayılarıyla birlikte, EYT’li olmaya hak kazanacak olan şahısların yıllara nazaran prim sayıları görülebiliyor.
EYT TARTIŞMASI NASIL BAŞLADI?
EYT sebebiyle emeklilik tarihleri ötelenen bireyler, 1999 yılında yapılan değişikliğin geçmişe dönük uygulamasının kaldırılmasını talep ediyor. Yani 1999 öncesinde çalışmaya başlayanlar, prim gün sayılarını ve sigortalılık müddetlerini doldurduklarında yaşlarına bakılmaksızın emekli olmak istiyor. Emeklilik yaşı kaç, sorusunun karşılığı bayanlar ve erkekler için farklı olurken sigortalılık müddeti, sigortanın yapıldığı tarih ve ödenen prim günü yaşı etkileyen faktörler olarak karşımıza çıkıyor.
EYT EMEKLİLİK KAİDELERİ NEDİR?
– 8 Eylül 1999 tarihinden evvel sigorta kaydının bulunması,
– 5000 günlük prim ödemesinin tamamlanması,
– Bayanlar için 20, erkekler için 25 yıl sigortalılık mühletinin dolması gerekir. Tüm bu hususların yasal düzenlemenin açıklanması sonrasında kesin halini alması bekleniyor.
EYT YASASI NEDEN ÇIKTI?
Meclise sunulan taslakta EYT’nin münasebeti kısaca şöyle özetlendi:
“8/9/1999 (dahil) öncesi birinci kere sigortalı sayılanlardan halihazırda çalışanların yapılan değişiklikten çabucak etkilenmemesi hedefiyle yaş ve/veya prim ödeme gün sayısı şartları işe başlangıç tarihlerine nazaran kademelendirilmiştir.
Günümüzde gelinen süreçte 8/9/1999 (dahil) öncesi birinci kere sigortalı sayılanların emekliliğe hak kazanma şartlarında bir düzenleme yapılması amaçlanmıştır.”
EYT MAAŞ HESAPLAMASI NASIL YAPILIR?
Emeklilikte yaşa takılanlar için maaş hesaplamasında şu 3 devir değerli;
– 1999 yılı öncesi
– 1999 – 2008 yılları arası
– 2008 yılı sonrası
Bu üç periyottaki hesaplamalar yapıldıktan sonra emeklilikte yaşa takılanlar için maaş hesaplaması yapılır. Yani emekli maaşı hesaplaması, çalışanın sigortalılık devrindeki tüm yararlar dikkate alınarak hesaplanır.
EYT MAAŞ HESABINDA NEYE BAKILIR?
EYT maaş hesaplaması yapılırken şu kriterler dikkate alınır:
– Emekçinin aylık karı,
– Personelin çalıştığı yıl,
– Çalışanın yaşının dolmasını beklerken ödediği fazladan prim ölçüsü,
– Çalışanın çalışma müddetine orta verip vermediği,
– Çalışma mühletleri, etkenleri göz önüne alınır.
EYT HERKESİ KAPSIYOR MU?
Hayır. Yasa düzenlemesi öncesinde yanlış yorumlarla 5000 gün primi olan herkesin emekli olacağı beklentisi oluştu. Düzenleme ile emeklilik yaş hududu kaldırıldı, ancam çalışma yılı mühleti ve yürürlükte olan prim gün sayısı, işe giriş tarihine nazaran oluşturular kademeler olduğu üzere korundu. EYT düzernlemesi sonrasında her çalışan emekli olamayacak. 8 Eylül 1999 tarihinden evvel var olan sigortalılık müddeti ve prim günü kaidesi halihazırda geçerlidir. Prim günü ya da sigortalılık mühleti eksik olan çalışanlar, bu eksikliklerini tamamladıktan sonra emekli olmak için başvurabilir.
EYT İÇİN KAÇ GÜN LAZIM?
2019 yılında bayanlar için 20 yıllık sigortalılık müddeti tamamlandığı için bayan çalışanlar yalnızda prim günü kaidesini yerine getirerek emekli olabilir. Erkekler içinse 25 yıllık mühlet kimi sigortalılar için şimdi tamamlanmamıştır. 1997, 1998, 1999 yıllarında işe girenler 25 yıllık müddetlerini 2022, 2023, 2024 yıllarında tamamlar ve böylece emekli olabilir. Emeklilikte yaşa takılanlar ortasından sigortalılık mühletini en son tamamlayacak erkek ise 8 Eylül 2024’te emekli olabilecek mühlete ulaşabilir. Eksik primi tamamlamak için çeşitli formüller bulunur. İşte bu formüllerden biri:
Kısmi emeklilik:
8 Eylül 1999 tarihinden evvel sigortalı olan, ancak emeklilikte yaşa takılan biri 3600 gün prim ödeme kaidesi ile birlikte yaş koşulunu yerine getirdiği takdirde emekli olabilir. 8 Eylül 1999 tarihinden evvel sigortalı olan bir bayan çalışan 50 yaşına geldiyse ve 10 yıllık sigorta primi ödediyse; erkek çalışan ise birebir sigorta primini ödemesi ile birlikte 55 yaşını doldurduysa emekli olabilir.
ASKERLİK BORÇLANMASI EYT’Yİ TESİRLER Mİ?
Evet. Erkekler için askerlik ve emeklilik birbirini etkileyebilir. Şayet askerlik sigorta tarihinden evvel yapıldıysa, borçlandığınız gün kadar işe giriş tarihi de geri çekilir. Erkekler askerde geçirdikleri günleri satın alarak prim günlerine ekleyebilir. Düzenlemede askerlik ve doğum borçlanması yapılmasına mani oluşturucak bir husus bulunmuyor.
EYT’DE KIDEM TAZMİNATINI KİM ÖDER?
İşveren öder. Yasa teklifinde kıdem tazminatı konusunda rastgele bir hususa yer verilmedi lakin Maliye Bakanlığı patronlara olyuşacak tazminat yükünü hafifletecek çalışma yapacak ve patronlara düşük faizli kredi imkanı sunulacak. Kıdem tazminatının direkt çalışanın hesabına yatırılması öngörülüyor. EYT’liler de mevcut sisteme nazaran kıdem tazminatı alacak. Emekli olan çalışanlar son işyerindeki çalışma mühleti için kıdem tazminatı alacaklar. Her bir çalışma yılı için 30 günlük (brüt) fiyatı meblağında kıdem tazminatı verilecek. Kıdem tazminatı tavanını (güncel tavan 15.371 lira) aşan fiyata sahip çalışanlara ise her bir çalışma yılı için tavan meblağı kadar tazminat ödemesi yapılacak. Emekli olacak sayısına nazaran patrona ek yük getirmemesi için taksitle ödeme üzere uygulamalara gidilmesi de kelam konusu olabilir.
Bu noktada emekli olacak kişi sayısı da değerli. İş yerinde emekli olacak kişi sayısı fazlaysa kıdem tazminatlarının taksitle ödenmesi kelam konusu olabilir. Bu mevzuda net bir bilgi de şimdi mevcut değil. Çalışmalar sırasında patronlara EYT yükünün hafifletilmesi için tazminatın taksitle ödenmesi ve düşük faiz fon dayanağı verilmesi gündeme geldi. Bakanlık bu mevzuda yaptığı açıklamada, patronları rahatlatmak için bu düzenlemelerin yapılacağını söyledi. Yasal düzenlemenin açıklanmasının akabinde patronlara yönelik çalışmanın da açıklanması bekleniyor. Bu mevzu önümüzdeki günlerde netleşecek.
İŞVERENE EYT DAYANAĞI NEDİR?
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) ile ilgili düzenleme çalışmaları devam ederken bu noktada hükümetten hem EYT’lileri hem de patronları ilgilendiren iki değerli dayanak açıklaması yapıldı. Bunlardan birincisi tazminatlarla ilgili olurken oburu ise çalışan emeklilerin primiyle ilgili oldu.
Bilindiği üzere 1475 sayılı Yasa’nın 14. unsuru mucibince emeklilik kıdem tazminatı gerektiren durumlardan birisi. Yasa gereği kıdem tazminatı alabilmek için çalışanların kendi istek ve kusuru dışında işten çıkartılması gerekiyor. Lakin kendi isteği ile ayrılanların kıdem tazminatı alabilmesinin de yolu var. Bunlardan birisi de emeklilik. Yani emeklilik sebebiyle işten ayrılacak birisi kıdem tazminatını alabiliyor. Burada tek koşul en az bir yıl çalışmak gerekiyor. Münasebetiyle EYT düzenlemesi sonrasında emeklilik hakkı kazanacak olan sigortalılar süreçleri başlatabilmek için iş yerlerinden ayrılacaklar. Bu yüzden de kıdem tazminatı talep edebilecekler. Patronlar değerli bir sayıda EYT’linin tazminat talebini karşılamakta zorlanacakları gerekçesiyle açıklama yapmışlardı. Hükümet bu noktada patronlara kıdem tazminatlarını ödemeleri için Kredi Garanti Fonu (KGF) dayanaklı düşük faiz ve uzun vadeli tazminat kredisi için çalışmalara başladı. Bu sayede hem patronlar tazminat yükünü hafifletmiş olacak hem de emekli olacak EYT’liler için bir kıdem tazminatı sorunu yaşanmayacak. EYT’lilerin kıdem tazminatları garanti altına alınmış olacak.
Bu noktada emekli olduktan sonra çalışanlar için ödenen primlerde patronun yükü biraz daha fazla. Çalışanın prim oranı düşerken patronun ödediği primin oranı yükseliyor. Bu yüzden patronlara EYT’lileri çalıştırmaları hâlinde 5 puanlık prim takviyesi de verilecek. Böylelikle emekli olduktan sonra çalışanlar ile başka çalışanlar ortasındaki prim farkı da ortadan kalkmış olacak. Prim oranları iki küme için şöyle belirleniyor:
Normal çalışan
İşçi SGK primi: Yüzde 14
İşçi işsizlik sigortası primi: Yüzde 1
İşveren SGK primi: Yüzde 15,5
İşveren işsizlik sigortası primi: Yüzde 2
Emekli çalışan
Kısa Vadeli Sigorta Kolları Primi Patron Hissesi: Yüzde 2
Sosyal Güvenlik Dayanak Primi Patron Hissesi: Yüzde 22,5
Sosyal Güvenlik Dayanak Primi Personel Hissesi: Yüzde 7,5
Bu tabloya bakıldığında patronun yüzde 22,5 olan prim yükü 5 puanlık indirim ile yüzde 17,5 olarak belirlenecek ve toplamda oran yüzde 19,5 olacak. Bu iki takviye ile ilgili düzenlemenin de EYT yasası ile birlikte devreye girmesi bekleniyor. EYT düzenlemesinin ise aralık ayı sonuna hakikat Meclis’e gelmesi bekleniyor. Düzenleme 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olarak çalışmaya başlamış ve prim ödemiş vatandaşları kapsıyor. 1999 yılında getirilen yaş kaidesi münasebetiyle emeklilikleri gecikmiş olan bu vatandaşlar çıkartılacak düzenleme ile koşulları taşımaları hâlinde emeklilik hakkına kavuşacak. Koşulları yerine getirmemiş olanlar ise kaideleri tamamladıklarında emeklilik hakkına kavuşacaklar.
EYT İLE EMEKLİ OLANLAR ÇALIŞMAYA DEVAM EDEBİLİR Mİ?
Evet. Fakat patron ve personel isterse devam edebilirler. Emeklilik için emekçinin istifası durumunda emekçi ile patron ortasındaki özel hukuk bağı biter. Yani mukavele ortadan kalkar. Bu durumda patron isterse bir kısım çalışanla devam eder, istemezse devam etmez. Emekli olanların tamamını da istemeleri durumunda çalıştırabilir. Kısaca kelam işverenindir. İdare hakkını kullanarak istediğini devam ettirir, istediğini ettirmez. Yasa teklifinde bu mevzuda husus yer aldı. Hususta şöyle denildi:
“İşçilerin emeklilik, yaşlılık yahut malullük aylığı almaya hak kazanmaları halinde iş kontratlarının zarurî olarak feshini gerektiren kararların yürürlükten kaldırılması, iş kontratının sürdürülmesi ya da sona erdirilmesi kararının mukavelenin taraflarına bırakılması amaçlanmıştır.” Yani, emeklilik talebinde bulunmanın akabinde personelin mukavelesi fesih edilirken, yeni düzenleme ile fesih zaruriliği ortadan kalktı.
EYT İÇİN FAZLA MESAİ NASIL HESAP EDİLECEK?
Farklı bir hesap metodu yok. Fazla mesai için yürürlükte olan mevzuattan rastgele bir farklılık yok. EYT’li olmak fark ettirmiyor. Fazla mesai düzenlemesinin EYT ile bir ilgisi yok. Fazla mesai yapan da yapmayan da bu değişiklikten eşit formda yararlanır.
EYT İÇİN İSTİFA ETMEK Mİ GEREKLİ?
Evet. EYT düzenlemesi sonrasında gerekli sigortalılık ve prim şartlarını yerine getiren bireyler, emekli olmak isterlerse kesinlikle “emeklilik sebebiyle istifa” etmek zorundadırlar. İşyeri de işten çıkışı “emeklilik sebebiyle istifa” kodundan SGK’ya bildirmelidir. Hem çalışayım hem de emekli aylığımı tıpkı anda bağlatayım üzere bir sistem bulunmuyordu. Lakin yeni düzenlemede, fesih kaidesi ortadan kaldırılıp patrona emekçiyi çalıştırmaya devam ettirme hakkı getirildi. Taslak metinde, EYT kapsamında emekli olanların 10 gün içinde tıpkı iş yerinde çalışmaya başlamaları halinde yüzde 5 oranında toplumsal güvenlik takviye primi indirimi hakkından yararlanması karara bağlandı. Bu mühlete geçirip tıpkı iş yerinde çalışmaya devam edenlere indirim uygulanmayacak.
EYT’Lİ İKİNCİ SEFER EMEKLİ OLABİLİR Mİ?
İşten ayrılış nedenlerine bağlı olarak hak kazanabilirler fakat tekrar emeklilik nedeniyle kazanamazlar. Yani EYT sebebiyle ayrılıp emekli aylığını bağlatan bir çalışan, tekrar çalışmaya başladığında ikinci kere çalışmaya başladığı andan itibaren en az bir yılı o işyerinde geçirmelidir. Bu şarta bağlı olarak işinden haklı nedenle fesih ile ayrılmış ya da patron hizmet mukavelesini geçerli nedenle sonlandırmışsa kıdem tazminatını en son çalıştığı mühlet üzerinden alır. Fakat çalışanın emekliliği sebep göstererek tekrar o işyerinden kendisinin ayrılması durumunda ikinci defa kıdem tazminatı ödenmez. Emeklilik durumunda yalnızca bir defa kıdem tazminatı ödenir.
EYT SONRASI İŞE DÖNEBİLİR MİYİM?
Ancak, emekli olup birebir iş yerinde çalışmaya başlayanlardan öteki iş yerine geçenler toplumsal güvenlik primi indiriminden yararlanamayacak. Bu indirimden ikinci defa yararlanamayacak. Yani 10 günlük müddet içinde tıpkı iş yerinde çalışan öbür iş yerine geçerse indirim kelam konusu olmayacak. Bu düzenlemeyle patronların tecrübeli elemanlarını EYT nedeniyle yitirmesine mahzur olunmak istendiği belirtiliyor.
EYT’Lİ OLUP ÇALIŞANLARIN MAAŞI ARTAR MI?
Ücretlerinin brüt yahut net olarak belirlenmesine nazaran farklılaşabilir. Şayet mevcut fiyatı kıdem tazminatı tavanına yakın olacak halde artmışsa emekli aylığı olumlu olarak etkilenir
ÇALIŞMAYA DEVAM EDENLERİN TAZMİNATI NE OLACAK?
Eğer son ayrılış tarihinde kıdem tazminatına hak kazandıracak bir neden varsa tüm mühlet ve son fiyat üzerinden, yoksa EYT’li olunduğu tarihteki fiyat ve mühlet üzerinden faiz yürütülerek tazminat ödenir.
TAZMİNATI DAHA MI YÜKSEK OLUR?
Yukarıdaki iki ihtimale nazaran değişir. Yani fiyat geliri artacaksa, kıdem tazminatı tavanına yakın gelir elde edilecekse tazminat elbette daha yüksek olur.
EYT EKSİK PRİM NASIL HESAPLANIR?
EYT yasası çıktığında prim ve mühlet açısından eksikleri olanlar bunları tamamlayarak sisteme girebilecek ve emeklilik hakkı kazanacak. Primini doldurup sigortalılık mühletini doldurmayanların beklemesi gerekecek. Düzenleme Eylül 1999 öncesini kapsadığı için Eylül 2024’e kadar tüm EYT’liler sigortalılık müddetini doldurmuş olacak. Düzenlemeye bağlı olarak değişecektir. Şayet düzenleme 8 Eylül 1999 öncesinde daha evvel var olan bayanlarda 20 erkeklerde 25 yıl sigortalılık mühleti ve 5000 prim günü doldurma şartını getirirse, EYT mağdurlarının tamamı bu düzenlemeden yararlanır. Lakin sigortalılık mühleti ve 5000 prim günü tamamlanmışsa, şayet tamamlanmamışsa, ne vakit bu şartlar yerine getirilirse o gün emekli aylığı için talepte bulunabilirler.
EYT’DE SSK BAĞ-KUR AYRIMI VAR MI?
EYT’nin kapsamı belirlenirken sigorta kolları (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) açısından bir ayırım kelam konusu olmayacak. Bağ-Kur kapsamında işyeri açan, şirket ortağı olup primini donduranlar bu mühletleri canlandırarak prim gün sayısını primlerine ekletebilecek.
EYT’DE BORÇLANMA HAKKI VAR MI?
Salgınla çaba devrinde kısa çalışmaya ayrılan, fiyatsız müsaadeye çıkarılan çalışanların bir kısmı prim günü eksik olduğu için düzenlemeden gecikmeli yararlanmak durumunda kalabilir. Bu mühletlere ait borçlanma hakkı verilmesi kelam konusu olabilirdi. Fakat yasa teklifinde bu türlü bir unsur bulunmuyor. EYT kapsamında emekli olacaklar son işyerlerinden oradaki çalışma müddeti için kıdem tazminatı alacak. Yasa teklifinin kurullarda yahut TBMM Genel Şurası’nda değişikliğe uğraması durumunda bu hususta yeni kazanımlar olabilir.
EYT DÜZENLEMESİ HANGİ YILI KAPSAYACAK?
Prim günü, sigortalılık mühleti dolup da yaşı bekleyenlere yönelik bir düzenleme olacak. Prim gün sayısını doldurduğu halde sigortalılık mühleti tamamlanmayanların bu süreyi beklemesi gerekiyor. Düzenleme 8 Eylül 1999 öncesini kapsadığı için 8 Eylül 2024’e kadar bütün EYT’lilerin sigortalılık müddeti tamamlanmış olacak. Prim eksiği olanlar da borçlanma yoluyla tamamlayabilir.
EYT KAMU ÇALIŞANLARI İÇİN VAR MI?
Kamu kurum ve kuruluşlarında da emeklilik için yaş şartı bulunuyor. Kamuda emeklilik için yaş haddi 65 olup, 15 hizmet yılını dolduranlar 61 yaş kaidesiyle emekli olabiliyor.
EYT’Lİ OLDUĞU İÇİN PATRON EMEKLİ EDEBİLİR Mİ?
İş Kanunu’na nazaran, emeklilik nedeniyle iş kontratını sonlandırma hakkı çalışanın inisiyatifinde bulunuyor. Patronun bir çalışanı zorla emekli etmesi kelam konusu değil. Patron EYT düzenlemesine nazaran emekçiyi işten çıkaramaz. Kişi EYT’li olduğu için işten çıkarılamaz. Şayet çıkarırsa çalışan iş mahkemesinde dava açabilir. İşyerinin büyüklüğüne nazaran işe iade davası ve tazminat davaları açılabilir. Yasa teklifinde, “Yaşlılık yahut malullük aylığı almaya hak kazanmaları halinde iş kontratlarının zarurî olarak feshini gerektiren kararların yürürlükten kaldırılması, iş kontratının sürdürülmesi ya da sona erdirilmesi kararının mukavelenin taraflarına bırakılması”nın amaçlandığı belirtiliyor. Yani EYT düzenlemesinden yararlanan birisinin işine devam edip etmeyeceğine patron de karar verebilir.
EYT SONRASI EMEKLİ MAAŞI NASIL HESAPLANACAK?
EYT düzenlemesi nasıl çıkarsa çıksın emekli aylığının ölçüsü bireye özel olacak. Emekli aylığı hesaplanırken, 2000 öncesi, 2000-2008 ortası ve 2008 sonrası hizmetler için farklı başka taban aylık kuralları uygulanıyor. 2000 öncesindeki hizmetler için emekli aylığında alt hudut, en düşük prime temel yararın yüzde 70’inden az olamıyor. 2000-2008 devrinde bu oran minimum fiyatın yüzde 35’ine düşürüldü. 2008 sonrası periyot için taban fiyatın yüzde 35’i uygulanıyor. Bakmakla yükümlü olunan şahıslar varsa aylıkları taban fiyatın yüzde 40’ından az olamıyor. EYT’liler müracaatta bulunduğunda bu üç devir için farklı ayrı “tam aylık” hesaplanacak. Daha sonra her bir periyottaki çalışma müddeti toplam prim gününe bölünerek o devir için “kısmi aylık” fiyatı hesaplanıyor. Üç periyodun kısmı aylığı toplanarak emekli aylığı bağlanıyor.
EYT İÇİN MÜRACAAT MÜDDETİ VAR MI?
EYT yasasının kapsamı, müracaat koşulları, uygulanma biçimi teknik çalışmalar sonrası netleşecek. Tarih, prim, yıl, tazminat, aylık bağlama süreçleri üzere detaylar da yasal düzenleme Meclis’e geldiğinde kamuoyu ile paylaşılacaktı. Bu yapıldı. Yasa teklif açıklandı lakin düzenleme Meclis’ten geçtikten sonra müracaat için verilecek süreyi de birebir halde pahalandırmak gerekir. Yasa teklifinin şubat ayı içinde yasalaşması bekleniyor, yürürlülük tarihi Meclis kararıyla aşikâr olacak. Lakin, mart ayı itibariyle EYT lilerin emeklilik hakkı kazanmasına kesin gözüyle bakılıyor. Yasanın çıkmasının akabinde müracaat yapılmasıyla birlikte maaş hakkı da kazanılmış olacak.
