ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu’nun (USGS) kayıtlarına nazaran sarsıntılar o kadar şiddetliydi ki, sarsıntıdan kurtulan bir adam Soğuk Savaş yüzünden nükleer atağa uğradıklarını sanmıştı.
Peki, Dünya üstünde 9.5’ten daha büyük bir sarsıntının yaşanması mümkün mü? Bilim insanlarının buna karşılığı “Evet” olsa da bu türlü bir durumun yaşanma ihtimali hayli düşük.
9.5’ten daha büyük bir zelzelenin meydana gelmesi için yer kabuğunda devasa bir kesimin kırılması, yani hem çok derin hem de çok uzun bir fayın hareket etmesi gerekli. Live Science’a konuşan jeolog Wendy Bohon, Dünya’da bunun yaşanabileceği yerlerin pek olmadığını söyledi.
Bohon, 9.5 büyüklüğündeki bir sarsıntının gezegenimizin üretebileceği yaklaşık üst hudut olduğunu ve 10 büyüklüğünde bir sarsıntı ihtimalinin son derece düşük göründüğünü söz etti.
USGS de Dünya üstünde 10 büyüklüğünde sarsıntı yaratacak bir fayın varlığının bilinmediğini ve bu türlü bir fay olsaydı gezegenin neredeyse tamamını sarması gerektiğini belirtiyor.
Büyüklük, zelzelede açığa çıkan enerjiyi ölçmek için kullanılan bir kavram. Zelzelenin yarattığı etkiyi tanımlamak için kullanılan “şiddet” kavramıysa büyüklükten farklı. Ayrıyeten büyüklük, bireylerin sarsıntıyı ne kadar güçlü hissettiğini de göstermiyor.
Independent Türkçe’de yer alan habere nazaran bilim insanları, bireylerin sarsıntısı hissetme şiddetinin büyüklükten bağımsız olarak merkez üssüne yakınlıkları ve bulundukları tabana nazaran değişeceğini belirtiyor.
Depremin büyüklüğünü ölçmek içinse farklı ölçekler kullanılabiliyor. Örneğin dün (6 Şubat) Kahramanmaraş merkezli ve 10 ili etkileyen yıkıcı sarsıntılardan birincisinin büyüklüğünü Kandilli Rasathanesi 7.4; USGS ise 7.7 olarak açıklamıştı.
Bunun nedeniyse Kandilli Rasathanesi’nin zelzelenin şiddetini birinci başta Richter Ölçeği’ne nazaran açıklaması, ABD’nin ise moment magnitüd (Mw) ölçeğini kullanmasıydı. Akabinde Kandilli Rasathanesi ortaya çıkan karışıklığın düzeltilmesi için zelzelenin büyüklüğünü 7.7 Mw diye güncelledi.
7.4 ve 7.7 ortasında sayısal açıdan yakın üzere gözükse de sarsıntılar büyüdükçe ölçümün virgülden sonraki her sayısı devasa bir fark yansıtabilir zira ölçek, doğrusal değil logaritmik yani katlanarak artar. Bohon, zelzele büyüklüğünün katlanarak artmasını spagetti örneğiyle şöyle anlattı:
Bir spagetti telini kırmak 5 büyüklüğünde zelzeleye eşdeğerse, 6 büyüklüğündeki zelzelenin gücünü açığa çıkarmak için 32 spagetti teli kırmak gerekir. Bu spagetti ölçeğinde 7 büyüklüğündeki bir sarsıntı için 1024, 8 büyüklüğündeki zelzele içinse 32 bin 768 telin kopması lazım.
Bu örnekte de görüldüğü üzere 7 ve 8 büyüklüğündeki zelzeleler ortasındaki ortaya çıkan güç farkı, 5 ve 6 büyüklüğündeki zelzelelerin ortasındaki farktan çok daha fazla. Bu nedenle, 5.5 olan bir sarsıntısı 5.6 diye açıklamakla 7.4 büyüklüğündeki sarsıntısı 7.7 diye duyurmak ortasında devasa bir fark var.
