Türkiye’de besin fiyatları son yıllarda eşi gibisi görülmemiş oranda arttı. Pekala bu artış mutfağa nasıl yansıyor? Yemek tanımlarıyla inceledik.
Click here to see the BBC interactive
Türkiye’de besin fiyatlarındaki artış, 2017’den sonra hızlandı.
Soğan, patlıcan, patates, kırmızı et üzere eserlerdeki fiyat artışları sık sık haberlere mevzu olurken hükümet buna karşı kimi periyotlarda tanzim satış noktaları kurarken birtakım periyotlarda de soğan depolarına baskınlar düzenledi.
Gıda enflasyonu Aralık 2021’den itibaren daha da arttı. Türk Lirası’nın yaşadığı büyük bedel kaybı sonucu her eser büyük oranlarda zamlanırken besin enflasyonuna bir başka darbe Rusya’nın 24 Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgale başlamasıyla geldi.
Dünyanın en büyük besin ihracatçıları ortasında yer alan bu iki ülkenin savaşı, tüm dünyada besin enflasyonuna yol açtı.
Öte yandan Türkiye’deki besin enflasyonu dünya ortalamasının çok üzerinde.
Bunun en kıymetli nedenlerinden biri, Türkiye’de besin üretimi için gereken şeylerin büyük bir kısmının fiyatının global olarak, dolarla belirlenmesi.
Çiftçinin üretim için muhtaçlık duyduğu mazot, yem, elektrik ve gübre üzere pek çok girdinin fiyatı dolar üzerinden.
Böyle olunca, Türk Lirası’nın son beş yıldaki süratli bedel kaybı, yani doların TL karşısında paha kazanması Türkiye’de besin fiyatlarının daha süratli artmasına yol açtı.
Bir periyot hal ve depo baskınları üzere sistemlerle besin enflasyonuna karşı gayret eden hükümet son periyotta de süpermarketlere, fiyat artışı yapmamaları için baskı yapıyor.
- Gıda enflasyonunun dermanı marketlerle uğraş mi?
Türkiye’deki besin enflasyonu Kasım 2022’de yüzde 102 ile rekor kırdıktan sonra Aralık’ta yüzde 77’ye gerilese de, bu besin fiyatlarının gerileyeceği manasına gelmiyor, yalnızca fiyatlardaki artış suratının yavaşladığına işaret ediyor.
Gıda fiyatlarının düşmesi için, enflasyonun eksilerde olması gerekiyor.
FİYATLAR VE TARIFLER NASIL TESPİT EDİLDİ?
Yukarıdaki interaktif grafikte kullanılan yemekler, kırmızı et, beyaz et, balık, bakliyat ve farklı zerzevat tiplerini içerecek biçimde seçildi.
Yemeklerin hazırlanmasında Kültür ve Turizm Bakanlığı’na ilişkin Kültür Portalı’nın “Geleneksel Mutfak” kısmındaki tarifler ve ölçüler temel alındı.
Maliyet hesaplamasında tuz, karabiber ve su üzere her mutfakta bulunan, neredeyse çabucak her yemekte kullanılan ve maliyetleri çok düşük olan materyaller eklenmedi.
Fiyatlar içinse TÜİK’in enflasyon sepetinde kilogram bazında verdiği fiyatlar kullanıldı. Ancak TÜİK bu fiyatları Nisan 2022’den sonra yayımlamayı bıraktı.
Bu yüzden Ocak 2023 maliyetleri için et fiyatları Et ve Süt Kurumu’nun internet sitesinden, geri kalan materyallerin fiyatları ise Şok marketlerinin internet sitesinde yer alan fiyatlardan hesaplandı.
